Hoe staat het met de microbiologische veiligheid van regenwater? Is regenwater schoon en veilig?

We krijgen soms vragen over de microbiologische veiligheid van regenwater als huishoudwater¹. Er zijn meerdere wetenschappelijk studie verricht die allemaal leiden tot dezelfde conclusie: regenwater is schoon en veilig voor gebruik.

Wetenschappelijke studie KIWA in opdracht van Vewin

Vewin, de branchevereniging van de waterbedrijven, heeft onderzoek laten uitvoeren door KIWA. De conclusies daaruit luiden als volgt:

1. Het toepassen van huishoudwater voor toiletspoeling leidt, ondanks de zware besmetting (bij de testopstelling), niet of nauwelijks tot een concentratieverhoging van E.coli en MS2-fagen. Er is wel een verhoging van het gehalte aan sporen in de lucht meetbaar. 
2. Het drogen van kleding in wasdrogers leidt, ondanks de zware besmetting van het huishoudwater (bij de testopstelling), onder de geteste condities niet of nauwelijks tot een verhoging van de concentratie micro-organismen in de lucht in de directe nabijheid van de droger of in de condensopvangbak. Overdracht van micro-organismen via handcontact met de natte was is laag maar wel meetbaar.
3. Het versproeien van huishoudwater via een tuinslang met sproeikop of hoge druk spuit leidt, met de zware besmetting van huishoudwater die in deze experimenten is aangelegd, tot een duidelijk meetbare verhoging van de concentraties van alle geteste micro-organismen in de lucht in de directe omgeving van de sproeistraal, met name bij de hoge druk spuit.
4. Als uit nader onderzoek blijkt dat er een lineaire relatie bestaat tussen de concentratie micro-organismen in huishoudwater en in de lucht, is de verwachting dat indien de concentraties in het water 1000x lager zijn er geen verhoging in de lucht meetbaar zal zijn via toiletspoeling, wasdrogers, huidcontact met natte was en de tuinslang met sproeikop. Alleen voor de hoge druk spuit zullen de concentraties nog lager moeten liggen. Aangezien de concentratie in huishoudwater lager liggen dan de in de testopstelling aangebrachte concentraties, geven deze resultaten geen aanleiding om te veronderstellen dat gebruik van dit water voor de geteste toepassingen zal leiden tot onacceptabele risico's.
5. De resultaten van dit onderzoek zijn gebruikt om te berekenen welke concentraties pathogene bacteriën, virussen en protozoa in huishoudwater maximaal toelaatbaar zijn om het gezondheidsrisico via de verschillende toepassingen verwaarloosbaar te laten zijn. Daarbij blijkt toiletspoeling voor Cryptosporidium, Giardia en virussen de hoogste eisen te stellen aan de huishoudwaterkwaliteit, niet vanwege de hoge mate, maar vanwege de hoge frequentie van blootstelling. Voor Campylobacter stelt de hoge drukspuit de hoogste eisen aan de kwaliteit. Vanuit de toepassingen met de hoogste eisen zijn kwaliteitsrichtlijnen op te stellen voor huishoudwater, waarbij voor alle toepassingen wordt voldaan aan het 10^-4 infectierisico. 
6. Hoewel de gemiddelde blootstelling over het jaar beperkt is, blijkt bij de hoge drukspuit de incidentele blootstelling aanzienlijk te kunnen zijn. Dit kan worden voorkomen door voor deze specifieke toepassing te adviseren drinkwater te gebruiken.

Lees hier de hele rapportage van Vewin.

Wetenschappelijke Duitse studie 

In Duitsland wordt regenwater al tientallen jaren gebruikt. Er zijn bij een wetenschappelijke onderzoek in 1996 ca. 1.600 watertests afgenomen bij 102 verschillende regenwatertanks en onderzocht op microbiologische waterkwaliteit. De regenwatertanks waren zowel van kunststof als beton en varieerden qua ligging in de regio’s Hamburg, Hannover, Berlijn, Bremen, Osnabrück, Fulda, Darmstadt en Bodensee, dus ruim over Duitsland verdeeld. Onderzoek is uitgevoerd door het Duitse Landesuntersuchungsamt für Chemie, Hygiene und Veterinärmedizin in Bremen. Het doel van de studie was om vast te stellen of de kwaliteit van regenwater hoog genoeg is om het te gebruiken voor toiletspoeling, wasmachine en tuin.

De watermonsters werden, tijdens het onderzoek naar de kwaliteit van regenwater, genomen uit de regenwatertanks en uit de tuinkranen waarna de watermonsters direct in de plaatselijke waterlaboratoria onderzocht werden. Deze tests werden maandelijks afgenomen over een langere periode, tot 4 jaar. Dit water is onderzocht op kiemgetallen bij 20 en 37 graden Celsius en op de aanwezigheid van verschillende microbiologische bacteriën waaronder o.a. E-colli, Salmonella en Legionella.

De conclusie van het wetenschappelijk onderzoek naar de kwaliteit van regenwater was zeer duidelijk. Volgens dit onderzoek vormt het gebruik van regenwater als bedrijfswater ten behoeve van toiletspoeling en tuinberegening geen hygiënisch risico, mits aangesloten conform de technische voorschriften. “Zelfs het wassen van kleding met regenwater vormt geen verhoogd risico voor de volksgezondheid“, aldus Prof. Dr. R. Holländer.

Wetenschappelijke Vlaamse studie

In Vlaanderen is door de Vlaamse Milieumaatschappij een onderzoek gedaan naar de kwaliteit van drinkwater om onder andere uitsluitsel te krijgen over normoverschrijdingen door wanverbindingen. 

In 2017 werden 10.499 bewakingen en 750 audits uitgevoerd bij verschillende wateraansluitingen. Het totale conformiteitspercentage bedraagt 99,63 % dus feitelijk was in 0,37% van de gevallen een meetresultaat waarbij één van de normwaarden overschreden was. De meeste normoverschrijdingen voor de microbiologische en chemische parameters werden vastgesteld voor lood, nikkel, enterokokken, E. coli en nitriet. Lood en Nikkel is vaak te wijten aan het materiaal van de drinkwaterleiding, dus dat is niet te herleiden naar het gebruik van regenwater.

In 2017 ontvingen de toezichthouders negen meldingen van een potentiële bedreiging voor de volksgezondheid. De calamiteiten met de grootste impact werden veroorzaakt door bacteriologische besmettingen van het openbaar waterdistributienetwerk. Deze bacteriologische besmettingen waren een gevolg van wanverbindingen (onvoldoende scheiding) in de binnenhuisinstallatie met ander water zoals regenwater en grondwater in combinatie met een slecht werkende terugslagklep. 

Het getal van negen moet in verhouding worden gezien tot het aantal regenwatersystemen. Sinds 2005 is het in Vlaanderen verplicht om een regenwatertank te plaatsen bij nieuwbouw en om dit te gebruiken. In de periode tot 2017 zijn er ca. nieuwe 500.000 regenwatersystemen geïnstalleerd. Daarnaast hebben veel honderdduizenden Vlamingen een eigen grondwaterbron. Zonder het meerekenen daarvan bedroeg de verhouding tussen het aantal geconstateerde wanverbindingen en het aantal regenwatersystemen daarmee 0,0018%. 

Het daadwerkelijk aantal overschrijdingen ligt waarschijnlijk hoger, omdat die niet geconstateerd zijn, maar het blijft relatief laag. Ook als dat vergeleken wordt met het aantal normoverschrijdingen van drinkwater in Nederland. In 2016 bedroeg deze 0,12% (461 overschrijdingen op 377.567 waarnemingen, bron ILenT) 

Dit neemt overigens niet weg dat iedere foutaansluiting er één te veel is, daarom blijven we voorlichting geven over de verplichte atmosferische beveiligingen, de EN1717 norm, de technische voorschriften voor regenwater- en grijswatersystemen, onze KIWA keuringen en de trainingen van erkende installateurs.

¹ Huishoudwater wordt in het drinkwaterbesluit en NEN1006 gedefinieerd als waterkwaliteit die geschikt is voor toiletspoeling, het wassen van kleding en de buitenkraan.